อาณาจักรสุโขทัย
อาณาจักรสุโขทัย
อาณาจักรสุโขทัย หรือ รัฐสุโขทัย
เป็นอาณาจักร หรือรัฐในอดีตรัฐหนึ่ง ตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มแม่น้ำยม
เป็นชุมชนโบราณมาตั้งแต่ยุคเหล็กตอนปลาย จนกระทั่งสถาปนาขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 18
ในฐานะสถานีการค้าของรัฐละโว้ หลังจากนั้นราวปี 1800 พ่อขุนบางกลางหาวและพ่อขุนผาเมือง
ได้ร่วมกันกระทำการยึดอำนาจจากขอมสบาดโขลญลำพง
ซึ่งทำการเป็นผลสำเร็จและได้สถาปนาเอกราชให้สุโขทัยเป็นรัฐอิสระ
และมีความเจริญรุ่งเรืองตามลำดับและเพิ่มถึงขีดสุดในสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช
ก่อนจะค่อยๆตกต่ำ และประสบปัญหาทั้งจากปัญหาภายนอกและภายใน
จนต่อมาถูกรวมเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรอยุธยาไปในที่สุด
ปัจจัยที่มีผลต่อการสถาปนาอาณาจักร
ปัจจัยที่มีผลต่อการสถาปนากรุงสุโขทัย ได้แก่
1) ปัจจัยทางภูมิศาสตร์
การเลือกที่ตั้งเมืองหลวงในอดีตส่วนใหญ่มักใกล้แม่น้ำ แต่เมืองสุโขทัยไม่ได้ตั้งอยู่ริมน้ำเพราะแม่น้ำยมอยู่ห่างจากตัวเมืองสุโขทัยไปประมาณ
13 กิโลเมตร
การเลือกตั้งเมืองหลวงที่สุโขทัยคงเป็นเพราะสุโขทัยเป็นเมืองสำคัญมาแต่เดิม
นอกจากนี้
การที่สุโขทัยยังตั้งอยูท่ามกลางเทือกเขาถนนธงชัย เทือกเขาตะนาวศรี และเทือกเขาเพชรบูรณ์ ทำให้อากาศไม่ร้อนมากจนเกินไป และมีลมมรสุมพัดผ่าน จึงทำให้มีฝนตกชุก รวมทั้งมีทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์
2) ปัจจัยทางการเมืองและประวัติศาสตร์ ก่อนการสถาปนาอาณาจักรสุโขทัยนั้น ในเขตสุโขทัยและศรีสัชนาลัยมีชุมชนที่มีผู้นำไทยอยู่ก่อนแล้ว เช่น
พ่อขุนศรีนาวนำถุม
เจ้าเมืองเชลียง พ่อขุนผาเมือง เจ้าเมืองราด
โอรสของพ่อขุนศรีนาวนำถุม
และพ่อขุนบางกลางหาว
เจ้าเมืองบางยาง
(ต่อมาคือพ่อขุนศรีอินทราทิตย์)
ต่อมาเมื่อพ่อขุนศรีนาวนำถุมสิ้นพระชนม์ลง
ขอมสบาดโขลญลำพงซึ่งอาจเป็นขุนนางเขมรได้เข้ายึดเมืองศรีสัชนาลัย สุโขทัย
พ่อขุนผาเมืองและพ่อขุนบางกลางหาวได้ทรงช่วยกันต่อสู้ขับไล่ขอมสบาดโขลญลำพง
และพ่อขุนศรีอินทราทิตย์สถาปนาอาณาจักรสุโขทัยขึ้นมา
กล่าวได้ว่าบริเวณสุโขทัยมีพัฒนาการทางการเมืองมานานแล้วก่อนมีการสถาปนาอาณาจักร ดังพบโบราณสถานที่มีอิทธิพลเขมร ซึ่งสร้างก่อนตั้งกรุงสุโขทัย เช่น
ศาลตาผาแดง
พระปรางค์วัดศรีสวายและวัดพระพายหลวง
เป็นต้น
พัฒนาการด้านเศรษฐกิจ
จากหลักฐานศิลาจารึกหลักที่ 1
ทำให้เราทราบว่า
เศรษฐกิจในสมัยสุโขทัยมีความเจริญรุ่งเรือง ประชาชนมีความกินดีอยู่ดี บ้านเมืองมมีความอุดมสมบูรณ์
ปัจจัยสำคัญที่ช่วยส่งเสริมให้สุโขทัยสามารถพัฒนาเศรษฐกิจให้เจริญก้าวหน้าได้ มีหลายประเภทดังนี้
1.
ภูมิประเทศ
สุโขทัยตั้งอยู่บริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำ
ที่ราบเชิงเขาซึ่งเป็นแหล่งเพาะปลูก
เลี้ยงสัตว์ และจับสัตว์น้ำ
2.
ทรัพยากรธรรมราช
สุโขทัยมีพืชพรรณธรรมชาติต่าง ๆ อย่างอุดมสมบูรณ์ เช่น
ป่าไม้ สัตว์ป่า และแร่ธาตุต่าง ๆ
3.
ความสามารถของผู้นำ
กษัตริย์ซึ่งเป็นผู้ปกครองกรุงสุโขทัยทรงมีพระปรีชาสามารถในการคิดริเริ่ม
และดัดแปลงสิ่งแวดล้อมที่เอื้ออำนวยต่อการดำรงชีวิตของราษฎร เช่น
สร้างทำนบกั้นน้ำไว้เพื่อเก็บกักน้ำ
ที่เรียกว่า ทำนบพระร่วง ส่งน้ำไปตามคูคลองสู่คูเมือง เพื่อระยายน้ำสู่พื้นที่เกษตรกรรม จึงทำให้ประชาชนมีน้ำใช้สอยอย่างเพียงพอ
พื้นฐานทางด้านเศรษฐกิจของสุโขทัยขึ้นอยู่กับอาชีพหลักของประชาชน
3 อาชีพ ได้แก่ เกษตรกรรม
หัตถกรรม และค้าขาย
พัฒนาการสังคม
เมื่อสุโขทัยเป็นศูนย์กลางแห่งอำนาจโดยสมบูรณ์แล้วนั้น
มีการสร้างเมืองเป็นผังรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีการระบุไว้ในศิลาจารึกหลักที่ 1 ว่า “รอบเมืองสุโขทัยนี้ ตรีบูรได้สามพันสี่ร้อยวา” ตรีบูรหมายถึง กำแพงเมือง 3 ชั้น
และยังอาจมีความหมายเชิงสัญลักษณ์อันศักดิ์สิทธิ์
คือเป็นเมืองสวรรค์ในชั้นดาวดึงส์ซึ่งอยู่บนยอดเขาพระสุเมรุ โดยมีวัดพระศรีมหาธาตุ
สุโขทัย ที่มีเจดีย์ทรงยอดดอกบัวตูมเป็นประธานของวัด เป็นศูนย์กลางความศักดิ์สิทธิ์ของราชอาณาจักรนี้
กำแพงเมืองสามชั้นนี้นอกจากจะมีไว้เพื่อเป็นแนวป้องกันข้าศึก
ยังใช้ประโยชน์ในการกักเก็บและระบายน้ำ
ทั้งนี้ด้วยสภาพภูมิประเทศไม่ค่อยอำนวยต่อการเพาะปลูกจึงเป็นเหตุให้เกิดรูปแบบงานชลประทานของชาวสุโขทัย
บางส่วนได้รับอิทธิพลมาจากเขมร เช่น การขุดตระพังหรือการฝังท่อระบายน้ำดินเผา
การสร้างเขื่อน สรีดภงส์คือสร้างถนนพระร่วง
เป็นเขื่อนทำนบบังคับน้ำจากที่สูงให้กระจายไปสู่ที่ลุ่มบริเวณเพาะปลูกตอนล่าง
ตลอดจนขุดคูน้ำเข้าสู่ตัวเมืองและขุดเหมืองฝายขนาดเล็กซึ่งชาวบ้านอาจขุดขึ้นเองในบริเวณที่ลุ่มนอกตัวเมือง
การชลประทานของสุโขทัยเป็นความร่วมมือระหว่างรัฐกับราษฎรไม่ได้เป็นการเกณฑ์แรงงานโดยตรง
ดังนั้นการควบคุมคนจึงไม่เข้มงวดมากนัก
ความคิดเห็น
.......
.........ดรั่รรร
..........